Devlet Memurları Network Marketing/Doğrudan Satış Firmalarından Kazanç Elde Edebilirler mi?

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 28. Maddesinde dikkat çekilen ticaret yapma yasağı; devlet memurlarının network marketing sektöründe bulunan şirketlerin ürünlerini kullanmaları ve tavsiye ederek küçük ek gelirler elde etmelerinin önünde bir engel olmadığı, bu yasak kapsamına girmediği network marketingin ne olduğu tanımlandığında açıkça anlaşılmaktadır.

Yasa açıktır ve aşağıdaki gibidir:

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu - Madde 28 – (Değişik: 30/5/1974 - KHK-12; Değiştirilerek kabul: 15/5/1975 - 1897/1 md.)

Memurlar Türk Ticaret Kanunu’na göre (Tacir) veya (Esnaf) sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar. (Görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen alacakları görevler hariç). (Ek cümle: 8/8/2011 - KHK-650/38 md.; İptal cümle: Anayasa Mahkemesinin 18/7/2012 tarihli ve E.: 2011/113, K.: 2012/108 sayılı Kararı ile.; (…) Yeniden düzenleme son cümle: 2/1/2014 - 6514/9 md.) Memurlar, mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri yerler açamaz; gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir iş yerinde veya vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışamaz. 

Doğrudan ve uzatmadan cevap vermek gerekirse; network marketing yapmak devlet memurlarının ticari yasakları kapsamına girmez. Çünkü, networkerlar üyelik oluşturdukları şirketler tarafından ya da kendi kendilerini birer bağımsız girişimci, iş ortağı, distribütör gibi sıfatlandırsalar/konumlandırsalar da gerçek anlamda şirketle bir ortaklıkları yoktur. Bu ilişki üretici bir firmanın ürünlerini kullanan ve kullandığı ürünlerden memnun kalıp tavsiye ettiğinden dolayı ilgili şirket tarafından ödül niteliğinde bonuslar sağlanmasıdır. Networkerlar belli kriterlerle doğrudan ürün sağlayıcı bir şirketten müşteri olarak ürün satın alan bilinçli tüketicilerdir. Bu bilinçli tüketiciler aldıkları ürünlerden memnun kalırlarsa başkalarına da tavsiye ederler. Bu tavsiye ve yönlendirmeden değişik kazanç sınıflandırmalarıyla bonus kazanırlar. Bu tür alışveriş platformlarında üyelik oluştururken onayladıkları sözleşmelere dikkat edilirse ağırlıklı olarak tüketici haklarının korunması ve haklarının yasayla güvence altına alınmasıyla ilgili olduğu da görülmektedir.

Adına network denilmese de birçok memur; network benzeri birçok kanaldan da kazanç elde edebilmektedir. Bu kazançları örneklendirecek olursak; GSM operatörlerinin yaptığı kampanyalarda “3-5… kişiye tavsiye et indirim kazan/ödül kazan”, bankaların “maaşını bize taşı ve beraberinde iki kişiye referans ol X,00 TL kazan…" gibi kazançlarla benzerlik göstermektedir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre bir ürün satın alarak ya da tavsiye ederek satılmasını sağlamak; Türk Ticaret Kanunu’nundaki tanım kapsamında tacir veya esnaf sayılmazlar. Bu yüzden Türkiye Cumhuriyeti yasalarına göre devlet memurların Network Marketing yapmalarının önünde bir engel yoktur.

Yasalar Memurların Birçok Kanaldan da Gelir Elde Etmelerine İzin Vermektedir

Devlet memurları, 657 Sayılı Kanunu'na göre, tacir veya esnaf sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz. Ancak bu devlet memurlarının gelir getiren hiçbir iş yapamayacakları anlamına gelmez.

Devlet memurlar şirket ortağı olabilir, telif hakları kapsamında ürettikleri fikri ürünlerden gelir elde edebilir. Müzisyenlik yapabilir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında herhangi şirket türlerinden birini kuramaz ancak şirket kuramasalar da belirli şartlarla anonim, limited ve kooperatif şirketlerde ortak olabilirler. Halka açık şirketlerde hisse senedi sahibi olabilirler. Halka açık anonim şirketlerde pay sahibi olabilirler ve bu kapsamda borsada hisse senedi alıp satabilirler.

Devlet memurunun itibar ve güvenini sarsacak davranışlarda bulunmasına neden olmamak kaydıyla, iş devamlılığı ve verimi ile mesaisine engel olmamak kaydıyla, memuriyet nüfuzunu kullanarak karşıdakini mağdur etmemek kaydıyla, ticari kazanç dışındaki diğer kazanç ve iratları serbestçe elde edebilir. 5580 sayılı Kanun hükümlerine uymak suretiyle özel eğitim kurumlarında ders verebilirler.  Çiftçilik yapabilir ve buradan bir gelir elde edebilirler.

Devlet memuru evini ve aracını kiraya vererek gelir elde edebilir. Bu durumda Türk Ticaret Kanunu'na göre, tacir veya esnaf sayılmasını gerektirecek bir ticari faaliyet kapsamında değildir. Yine devlet memuru, genel olarak e-ticarette yapabilir. Ancak, yapılacak olan ticaret faaliyetinin memurun görev ve sorumluluklarına uygun olması ve çalıştığı kurumun izin ve yönergelerine uygun olması gerekmektedir.

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 28. Maddesinde Dikkat Çekilen Ticaret Yapma Yasağı Kapsamında Memur Bir Ticari Faaliyette Bulunursa Ne Olur? 

Eğer devlet memurları tacir, esnaf sıfatıyla ticaret yaparlarsa, devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunurlarsa; kurumlarından önce sözlü/yazılı uyarı alabilirler. Uyarıya rağmen ticarete devam ederlerse yaptırım olarak ‘kademe ilerlemesi durdurma’ cezası alabilirler.  

Yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı üzere network marketing yapan memurlar bir tacir ya da esnaf sayılmamaktadır. Tamamen de bir gelir elde etmekten menedilmemişlerdir.

Özetle herhangi bir devlet memurunun herhangi bir network marketing/doğrudan pazarlama şirketinden ürün satın alması ve bu şirketin ürünlerini tavsiye etmesinden ötürü oluşan cirodan şirketin kendisine bir bonus ödemesi bu devlet memurunu ‘tacir ya da esnaf yapmaz’ kanaati hasıl olmaktadır.